Lốc xoáy là hiện tượng khí tượng vô cùng nguy hiểm. Chúng thường xuất hiện bất ngờ, di chuyển nhanh và mạnh. Lốc có thể phá hủy hoàn toàn một căn nhà bê tông kiên cố và nâng được một chiếc xe ô tô lên không trung. Cùng tìm hiểu một số thông tin về cơn lốc ngay dưới đây. Và ghi nhớ một số kỹ năng sinh tồn cần thiết khi gặp giông lốc xuất hiện nhé.
Lốc xoáy là gì?
Từ điển khí tượng học định nghĩa về lốc xoáy như sau. Đây là cột khí có cường độ xoáy dữ dội, hút từ bề mặt đất lên trên đám mây hình như ấm tích và tạo thành hình giống cái phễu hút tất cả mọi thứ vào bên trong. Một đầu tiếp xúc với mặt đất, đầu còn lại tiếp xúc với đám mây.
Lốc xoáy thường có đường kính khoảng 50m, đỉnh điểm với những cơn lốc lớn đường kính có thể thay đổi từ vài chục đến vài kilomet. Chúng có thể chỉ xuất hiện trong vài phút, nhưng có khi kéo dài vài giờ, tương đương với quá trình di chuyển từ vài trăm mét đến vài trăm kilomet.
Lốc xoáy có tốc độ di chuyển rất nhanh, tốc độ nhanh nhất có thể đạt tới 420km/h. Gió lốc đi tới đâu sẽ cuốn theo nhà cửa, xe cộ, cây cối, đất, cát, động vật thậm chí cả con người và thả xuống đất ở một vị trí khác. Lúc này hầu hết những thứ chúng cuốn theo đều bị hư hại.
Thông thường những cơn lốc di chuyển với cấp gió nhẹ sẽ không gây ra quá nhiều thiệt hại và cũng nhanh tan. Trong khi những trận lốc lớn phá hủy tất cả từ các ngôi nhà bê tông chắc chắn, đến hệ thống giao thông, trạm điện thậm chí ảnh hưởng đến cả tính mạng con người.
Những trận lốc xoáy kinh hoàng trên thế giới
Cuộc sống hiện đại của con người tác động rất nhiều đến thiên nhiên. Minh chứng rõ nét nhất là các thảm họa tự nhiên xảy ra ngày nghiêm trọng và để lại nhiều hậu quả nặng nề.
Trong lịch sử thế giới có 6 trận lốc xoáy kinh hoàng diễn ra để lại nhiều thiệt hại về kinh tế và con người. Với các hiện tượng thời tiết cực đoan xuất hiện nhiều như hiện nay, trong tương lai các cơn lốc lịch sự sẽ không dừng ở con số 6.
Lốc xoáy tại Flint năm 1953 tại bang Michigan
Flint được xem là một trong 5 cơn lốc xoáy gây hậu quả nghiêm trọng nhất trong lịch sử thiên tai Mỹ. 844 người bị thương và 116 người mất mạng do thảm kịch này gây ra. Cùng năm đó ở bang Texas và bang Massachusetts cũng hứng chịu cơn lốc xoáy lớn làm hơn 200 người thương vong
Cơn lốc Tornado Regina ở Canada
Ngày 30 tháng 6 năm 1912 tại thị trấn Saskatchewan, ở thành phố Regina, Canada đã xảy ra một trận lốc siêu mạnh. Nó hình thành cách trung tâm thành phố 18km và có đường kính 150m.
Chỉ tồn tại vỏn vẹn chưa đầy 3 phút, nhưng nó đã cướp đi sinh mạng 30 người dân trong thành phố. Lốc xoáy qua đi để lại một đống hoang tàn, hàng nghìn ngôi nhà, công trình kiến trúc bị tàn phá nghiêm trọng. Cuộc sống bình thường của người người dân bị ảnh hưởng. Tornado Regina để lại thiệt hại ước tính 1,2 triệu đô la.
Lốc xoáy Tri-State ở Mỹ
Tri-state là viết tắt của Triple State (3 bang). Cái tên ám chỉ cơn lốc diễn ra vào ngày 18 tháng 5 năm 1925 ở Mỹ. Lốc xoáy này đã tấn công vào 3 bang nước Mỹ bao gồm: Illinois, Missouri và Indiana và để lại rất nhiều tổn thất. Tri-state hình thành ở Missouri, càn quét qua Illinois, tiếp đến phá hủy Indiana và biến mất tại đây.
Theo Cơ quan Khí tượng quốc gia Mỹ, trong 3 giờ 30 phút Tri-State đi quãng đường hơn 350km, càn quét hơn 424.000.000 km2. Sức gió hơn 400km/h, có thời điểm đạt gần 500km/h. Hậu quả làm cho 15 nghìn ngôi nhà ở 3 bang nó đi qua bị phá hủy. Ước tính thương vong rất lớn với 2 nghìn người bị thương và 695 người thiệt mạng, thiệt hại 1,4 tỷ USD.
Cơn lốc lịch sử ở Gainesville và ở Tupelo
Liên tiếp trong 2 ngày mùng 5 và mùng 6 tháng 4 năm 1936 đã xảy ra cơn lốc xoáy tại Gainesville, bang Georgia và bang Mississippi. Trong 2 ngày đã gây ra cái chết cho 479 người ở cả 2 bang. Và thiệt hại hơn 3 triệu USD cho nền kinh tế.
Trong 2 ngày cơn lốc xoáy đã phá hủy một bệnh viện thành phố, một hồ chứa nước ở Tupelo. Hỏa họa đã xảy ra tại Gainesville sau khi cơn lốc quét qua trung tâm thành phố và phá hủy hoàn toàn một xưởng may mặc.
Lốc xoáy tại Shinnston năm 1944
Năm 1944 là thời điểm cuộc chiến tranh thế giới thứ 2 đang diễn ra khốc liệt. Một trận lốc xoáy xảy ra vào ngày 23/6/1944 tạo nên thảm họa kép cho thành phố Shinnston. Hiện tượng thời tiết cực đoan này đã cướp đi mạng sống của 100 người, mức độ tàn phá được nhiều người dân ví như họ vừa bị đánh bom.
Cơn lốc xoáy Joplin
Cách đây hơn 1 thập kỷ, ngày 20 tháng 5 năm 2011 cơn lốc xoáy với cường độ gió đạt 322km/h đã càn quét qua thành phố Joplin, bang Missouri của Hoa Kỳ.
Khi đi qua thành phố nó đạt đường kính 1,21km. Diện tích phá hủy lên tới 11km trải dài từ Tây sang Đông. Có ít nhất 125 người thiệt mạng và hơn 1000 người bị thường do cơn lốc Joplin. Đây được xem là trận lốc có mức độ hủy diệt lớn nhất ở Hoa Kỳ trong những năm gần đây.
Có thể thấy các trận lốc xoáy lớn trong lịch sử thường xảy ra ở Mỹ. Các nhà nghiên cứu khí tượng và thời tiết đưa ra giả thuyết về vấn đề này có thể liên quan đến biến đổi khí hậu. Tuy nhiên vẫn chưa có khẳng định nào chắc chắn.
Trên thực tế, vòi rồng xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới trong đó có Việt Nam. Một số trận lốc lớn gây ra thiệt hại cho người dân ở các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Trị, Bình Thuận, Vĩnh Long…
Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng vòi rồng
Lốc xoáy tồn tại dưới nhiều hình dạng khác nhau: hình xoáy, hình ống hút hay hình phễu. Một trận lốc có thể bắt nguồn từ trong cơn dông, dải gió giật mạnh hoặc khi có bão lớn. Mây giông tích điện – một dạng mây đặc biệt cũng là nguyên nhân hình thành các cơn lốc khá phổ biến hiện nay. Lốc xuất hiện khi có bão thường rất hiếm gặp.
Thông thường, khi không khí trong cơn giông bão bị mất cân bằng sẽ tạo ra vòng quay ngang trong đám mây và các luồng nước đổ xuống mạnh hút xoáy đó xuống mặt đất hình thành nên cơn lốc. Vòi rồng thường xảy ra vào mùa hè, từ tháng 4 đến tháng 10 hằng năm.
Mùa đông ở miền Bắc nước ta gần như không xuất hiện hiện tượng lốc xoáy. Vùng ven biển hoặc vùng núi hay xảy ra lốc hơn vùng đồng bằng. Các cơn lốc nguy hiểm ở chỗ nó có thể hình thành mà không thể đoán trước được nên không có bất cứ dự đoán nào.
Dấu hiệu nhận biết lốc xoáy
Lốc xoáy khó có thể dự đoán chính xác được như thời tiết. Tuy nhiên, khi vòi rồng chuẩn bị xuất hiện sẽ có thể xuất hiện một số dấu hiệu như:
- Gió bỗng dưng ngừng thổi, độ ẩm không khí tăng cao, nhiệt độ giảm nhanh kèm theo mây đen vần vũ
- Ở nơi lốc chuẩn bị quét qua sẽ nghe thấy âm thanh như tiếng thác nước hoặc đôi khi nghe như tiếng tàu hỏa đang chạy
- Trong cơn dông thường đi kèm với giống lốc
- Dưới mặt đất có thể xuất hiện nhiều bụi đất bay lên.
- Vòi rồng có thể có màu trắng hoặc đen, phụ thuộc vào những thứ nó cuốn theo.
- Nếu xuất hiện trên biển, vòi rồng sẽ hút nước lên cao trông giống như những cây nước khổng lồ.
Dấu hiệu nhận biết lốc xoáy không quá rõ ràng và khó phòng tránh. Nhiều trường hợp xuất hiện các dấu hiệu kể trên nhưng chỉ là những cơn giông bình thường. Đôi khi lại xuất hiện đột ngột mà không có bất cứ dấu hiệu nào.
Làm gì để bảo vệ bản thân trước vòi rồng?
Khi cơn lốc xuất hiện, nó sẽ cuốn theo mọi thứ dưới mặt đất lên trên không trung. Những vật có khối lượng nặng như ô tô cũng dễ dàng bị vòi rồng hất văng. Do vậy khi phát hiện hãy chủ động tìm nơi trú ẩn an toàn, để bảo vệ tính mạng. Hãy lưu ý một số kỹ năng sinh tồn khi gặp lốc xoáy dưới đây.
Nếu bạn đang ở trong nhà
Vòi rồng với tốc độ di chuyển nhanh có khả năng phá hủy những ngôi nhà kiên cố nhất. Nhưng nếu đang ở trong nhà thời điểm có cơn lốc hãy nhớ:
- Tìm một đồ vật có khối lượng nặng trong nhà và giữ chặt đồ vật đó
- Sử dụng đệm, chăn ga để bọc xung quanh cổ và đầu phòng trường hợp bị lốc cuốn lên trên và thả tự do xuống
- Nếu nhà có tầng hầm, hãy chạy xuống tầng hầm và đi về phía đông bắc để trú ẩn
- Nếu nhà không có hầm hãy di chuyển ra vị trí giữa sàn của tầng 1
Không trú ẩn những căn phòng thoáng rộng, có nhiều cửa bởi gió lốc tràn vào qua các cửa lớn hoặc cửa sổ sẽ gây ra mức độ phá hủy nghiêm trọng hơn. Các phòng nhỏ như nhà vệ sinh hoặc nhà kho được coi là một nơi trú ẩn an toàn.
Nếu bạn đang trong ô tô
Nếu gặp lốc xoáy khi đang lái xe hoặc đang trong ô tô hãy dừng và ra khỏi xe ngay lập tức. Xe ô tô là vật thể dễ bị cuốn theo cơn lốc nhất. Nên việc ở lại xe khi có lốc là vô cùng nguy hiểm. Sau khi đã ra khỏi xe hãy áp dụng các kỹ năng thoát nạn khi đang ở ngoài trời dưới đây.
Tránh lốc xoáy khi bạn đang ở ngoài trời hoặc nơi công cộng
Càng gần mặt đất sức gió sẽ giảm tới mức thấp nhất. Nếu bạn đang ở ngoài trời, khu công cộng không có nơi trú ẩn trước tiên hãy nằm sấp xuống đất. Khi nằm sấp sẽ giảm được nguy cơ bị lốc xoáy cuốn lên cao. Nếu gần các tòa nhà hãy chạy thật nhanh vào đó để trú ẩn.
Nếu gần các mương nước, hố hoặc cống nước hãy xuống đó để thoát nạn. Luôn dùng hay tay để bảo vệ đầu và cổ. Gió lốc cuốn theo rất nhiều đồ vật có thể làm bị thương bạn.
Kết luận
Lốc xoáy không xảy ra thường xuyên giống các kiểu thiên tai khác. Cơn lốc thường xuất hiện đột ngột và có khả năng phá hủy nghiêm trọng, nên dù chủ động phòng tránh thì hậu quả vẫn có thể xảy ra. Tuy nhiên để tránh nguy hiểm cho bản thân và những người xung quanh cũng nên ghi nhớ một vài cách để bảo vệ bản thân khi đối diện với cơn lốc.
