Nhật thực toàn phần là một sự kiện thiên văn đặc biệt xảy ra khi Mặt trăng chuyển động qua đường đi giữa Trái đất và Mặt trời, và che khuất hoàn toàn Mặt trời tại một số vị trí trên Trái đất. Trong suốt thời gian diễn ra hiện tượng này, Mặt trăng sẽ nằm giữa Trái đất và Mặt trời, che phủ hoàn toàn Mặt trời, tạo nên một phong cảnh đầy ấn tượng và kì diệu.
Sự kiện nhật thực toàn phần gần nhất được dự kiến diễn ra vào ngày 20/4/2023, đây là một cơ hội tuyệt vời để những người yêu thích thiên văn học cùng nhau chứng kiến hiện tượng đầy ấn tượng này. Trong suốt thời gian nhật thực toàn phần, mọi người sẽ được chứng kiến Mặt trăng giảm dần từ kích thước ban đầu của nó cho đến khi che phủ hoàn toàn Mặt trời, tạo nên một hiện tượng đẹp mắt và kì diệu.
Nhật thực toàn phần là gì?
Hiện tượng nhật thực toàn phần là một sự kiện thiên văn độc đáo xảy ra khi mặt trời bị che khuất hoàn toàn bởi mặt trăng, tạo ra những vùng tối và bóng nửa tối trên bề mặt trái đất. Đây là một hiện tượng quan trọng trong lịch sử thiên văn học, được quan sát và ghi chép từ hàng ngàn năm trước đến nay.
Để xảy ra hiện tượng nhật thực toàn phần, mặt trăng phải tiếp cận quỹ đạo của trái đất, tức là phải nằm ở gần trái đất hơn so với những lần khác. Khi đó, ánh sáng mặt trời không thể vượt qua mặt trăng để chiếu sáng lên bề mặt trái đất, tạo ra một vùng tối và bóng nửa tối.
Hiện tượng này diễn ra khi mặt trăng được gọi là “đang ở trong pha nhật thực”, tức là vị trí của nó trên quỹ đạo của trái đất đủ gần để có thể che khuất mặt trời. Thời điểm nhật thực toàn phần thường chỉ kéo dài trong vài phút đến vài giờ, tùy thuộc vào vị trí của mặt trăng trên quỹ đạo và địa hình của trái đất.
Trong lịch sử, hiện tượng nhật thực toàn phần đã được quan sát và ghi chép bởi nhiều nền văn minh khác nhau trên khắp thế giới. Những ghi chép và quan sát này đã cung cấp cho chúng ta những kiến thức quý giá về thiên văn học và giúp chúng ta hiểu rõ hơn về vũ trụ của chúng ta.
Nhật thực toàn phần khi nào diễn ra?
Trong khoảng thời gian từ ngày hiện tại cho đến hết năm 2023, sự kiện hiếm hoi của nhật thực toàn phần sẽ diễn ra một lần duy nhất vào ngày 20/4/2023. Tuy nhiên, đối với người dân Việt Nam, việc quan sát hiện tượng này có thể gặp nhiều khó khăn do Mặt Trời chỉ bị che khuất tối đa 5%. Do đó, sự kiện nhật thực ngày 20/4/2023 sẽ không mang lại sự ấn tượng đặc biệt cho người quan sát tại địa phương. Tuy nhiên, những người muốn chứng kiến sự kiện này có thể tìm đến các vị trí thuận lợi trên trái đất để quan sát nhật thực toàn phần một cách rõ ràng và sống động hơn.
Nhật thực toàn phần có ảnh hưởng tới Trái đất không?
Theo những nhà thiên văn học, hiện tượng nhật thực, cụ thể là nhật thực toàn phần, có khả năng tác động đến nhiệt độ của những vùng bị che khuất trên Trái đất, khiến cho nhiệt độ giảm khoảng 3 độ C. Tuy nhiên, các nhà khoa học thuộc Đại học Reading (Anh) đã tiến hành một nghiên cứu mới đây và phát hiện ra rằng hiện tượng nhật thực có thể gây ra những tác động mạnh mẽ hơn nữa đối với thời tiết và các hiện tượng thiên văn khác.
Cụ thể, theo nghiên cứu này, nhật thực có thể ảnh hưởng đến tốc độ và hướng gió, gây ra những thay đổi đáng kể trong đặc tính của khí quyển. Ngoài ra, nhật thực cũng có thể liên quan đến các hiện tượng thiên văn lạ khác, như sự xuất hiện của các tia gamma hoặc sự thay đổi trong hoạt động của các nguồn phát sóng vô tuyến. Những khám phá mới đây này sẽ giúp cho các nhà khoa học hiểu rõ hơn về những tác động của nhật thực đối với môi trường và sự phát triển của các hệ sinh thái trên Trái đất.
Cách xem hiện tượng nhật thực toàn phần an toàn
Theo ông Đặng Vũ Tuấn Sơn, Chủ tịch Hội Thiên văn học Trẻ Việt Nam VACA, việc quan sát nhật thực bằng mắt thường là không đáng được khuyến khích. Thay vào đó, để bảo vệ mắt khi quan sát nhật thực, bạn nên trang bị cho mình một chiếc kính bảo vệ chuyên dụng, chẳng hạn như kính mắt nhật thực (eclipse glasses). Đây là một loại kính râm tương tự nhưng có thiết bị lọc ánh sáng để bảo vệ mắt.
Đặc biệt, theo khuyến cáo của NASA, bạn không nên nhìn trực tiếp vào Mặt trời thông qua các thiết bị quan sát như ống nhòm, kính thiên văn nếu không gắn kính lọc phù hợp. Lý do cho điều này là do ánh sáng Mặt Trời được hội tụ có thể làm cháy võng mạc trong vài giây. Nếu bạn muốn sử dụng ống nhòm hoặc kính thiên văn để quan sát nhật thực, bạn cần phải gắn thiết bị lọc ánh sáng chuyên dụng gọi là tấm lọc mặt trời (solar filter). Chỉ khi có đầy đủ trang thiết bị bảo vệ mắt, bạn mới có thể an tâm quan sát nhật thực một cách an toàn.
