Khí hậu Việt Nam chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của khối khí hoạt động của các mùa trong năm. Theo hệ thống gió mùa, Việt Nam có hai mùa khí hậu: gió mùa Đông Bắc (gió mùa mùa đông) và gió mùa Tây Nam (gió mùa mùa hạ). Mùa gió Đông Bắc từ tháng 11 đến tháng và gió mùa Tây Nam từ tháng 5 đến tháng 10.
Định nghĩa chính xác của gió mùa Đông Bắc
Gió mùa Đông Bắc, còn được gọi là gió bắc hoặc đông bắc hoặc gió mùa mùa đông, là một khối không khí lạnh bắt nguồn từ trung tâm khí áp cao ở Trung Á và Siberia, thổi về phía xích đạo. Đi qua Việt Nam gây ra gió mạnh, thời tiết lạnh và thời tiết xấu từ tháng 11 đến năm sau.
Gió mùa là gió thổi theo mùa (trong một khoảng thời gian nhất định) tại một khu vực nhất định. Theo Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA), gió mùa là do sự chênh lệch nhiệt độ giữa đất liền và đại dương lân cận. Có hai loại gió mùa mà đã được ghi chép là: gió mùa ở mùa đông và gió mùa mùa hạ.
Các nhà khí tượng học gọi gió mùa Đông Bắc bằng nhiều tên khác nhau, chẳng hạn như gió mùa mùa đông, gió đông bắc. Loại gió này (duy nhất ở Việt Nam) bao trùm miền Bắc và Bắc Trung Bộ nước ta. Ngoài ra, còn được gọi là “gió giật”, là tên gọi của người nông dân địa phương ở phía nam.
Tại sao lại có tên gọi là gió mùa Đông Bắc?
Vào mùa đông, nhiệt độ trên biển cao hơn trên đất liền do không khí luôn chuyển từ không khí lạnh sang không khí ấm. Vì vậy, gió mùa mùa đông từ trung tâm áp cao Xibia thổi xuống đất liền từ phía đông bắc nên được gọi là gió mùa Đông Bắc.
Nói một cách đơn giản, gió mùa mùa đông từ trung tâm khí áp cao ở Siberia thổi xuống theo hướng Đông Bắc nước ta, đó là lý do tại sao nó được gọi với cái tên đó. Đặc điểm của loại gió này là: mang theo một khối không khí lạnh thổi thành từng đợt, mỗi đợt gió mùa gây rét từ 3-7 ngày.
Ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc: là một hiện tượng thời tiết nguy hiểm không chỉ gây mưa. Gió mạnh, gió rét và gió mùa ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Trong những tháng mùa đông quan trọng, thời tiết lạnh giá cũng ảnh hưởng trực tiếp đến cây trồng và vật nuôi.
Đặc điểm riêng của gió mùa Đông Bắc
Gió mùa mùa hè từ Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương thổi vào lục địa mang theo mưa lớn, không khí trong lành và mát mẻ. Đồng thời, gió mùa mùa đông từ lục địa châu Á thổi ra biển mang theo không khí lạnh và có thể gây mưa.
Gió mùa Tây Nam là một khối không khí được thổi từ biển vào lục địa và gió bắt nguồn từ áp cao ở nam Ấn Độ Dương. Gió nóng ẩm dễ gây mưa, gió hoạt động từ tháng 5 đến tháng 10 hàng năm.
Khu vực hoạt động và tính chất: loại gió mùa mùa đông này hoạt động từ dãy Bạch Mã về phía bắc: nửa đầu mùa đông lạnh và khô, mang đến một mùa đông dài và lạnh ở phía bắc; Nửa sau mùa đông lạnh và ẩm ướt, mưa nhiều ở vùng ven biển và đồng bằng Bắc Trung Bộ và Bắc Trung Bộ.
Càng di chuyển xuống phía Nam, gió suy yếu, bớt lạnh hơn và hầu như dừng lại trên khu vực Bạch Mã. Gió bắc bán cầu thổi ngược về hướng đông bắc từ Đà Nẵng hoạt động mạnh, chi phối và mang mưa đến ven biển miền Trung, trong khi nam và cao nguyên Trung Bộ trải qua mùa khô.
Khoảng thời gian xuất hiện gió mùa trong năm
Đầu mùa đông (11/11, 12/01): Là khoảng thời gian bắt đầu của loại gió này từ áp thấp Aleutian hoạt động mạnh, kéo theo một khối không khí lạnh từ áp cao Siberi, hiện đang ở trung tâm lục địa Á-Âu, thổi khí hậu khô lạnh khắp lục địa, mang theo cái lạnh. , thời tiết khô ráo ở phía bắc
Nửa cuối mùa đông (tháng 2, 3): Lúc này áp cao Siberi di chuyển về phía đông, áp thấp Aleutian suy yếu, thay vào đó áp thấp Australia mạnh lên, hút gió từ áp cao Siberi. Loại gió này di chuyển từ biển rồi tới đất liền, mang hơi ẩm từ biển vào, gây ra thời tiết lạnh, ẩm và mưa nhiều ở vùng đồng bằng và ven biển Bắc Bộ.
Gió mùa Đông Bắc đến từng đợt, cứ 5-7 ngày vào chính vụ đông, 10-15 ngày một lần vào đầu và cuối vụ. Mỗi đợt gió mùa này kéo dài trung bình 3 ngày, dài nhất trên 10 ngày. Với mỗi đợt rét đậm, nhiệt độ không khí trung bình tại Thừa Thiên Huế giảm 2°C. Nhiệt độ thấp nhất dưới 100 độ ở đồng bằng và dưới 5 độ ở vùng núi.
Tác hại không ngờ của gió mùa Đông Bắc
Đây là một hiện tượng thời tiết nguy hiểm vì khi đi qua Vịnh Bắc Bộ, gió có thể thổi mạnh tới cấp 6-7, thậm chí cấp 8, có thể đánh chìm tàu thuyền, sức gió giật 5, có lúc bằng phẳng, có thể làm hỏng nhà cửa, cây cối, công trình xây dựng trên cao.
Đặc biệt vào thời điểm chuyển mùa (tháng 3, và 9, 10), không khí lạnh còn gây ra mưa to, gió lớn, sấm sét, lốc xoáy và đôi khi có mưa đá. Các tháng chính đông (tháng 12, tháng 1) trời quang về đêm gây băng giá, sương muối nghiêm trọng, thậm chí có tuyết rơi trên vùng núi cao quanh năm.
Gió mùa Đông Bắc, không khí lạnh thường xuất hiện ở nước ta từ tháng 9 đến tháng 6 năm sau, nhưng mạnh nhất vào các tháng mùa đông, tác động trực tiếp lên phía bắc và ngoài đèo Hải Vân. Các đợt không khí lạnh, kéo dài có thể ảnh hưởng sâu rộng đến Trung Nam Bộ.
Trung bình mỗi năm Thừa Thiên Huế đón khoảng 22 đợt không khí lạnh, ít hơn Hà Nội 7 lần và Quảng Nam 7 lần. Loại gió bấc này bắt đầu ảnh hưởng đến Thừa Thiên Huế vào tháng 9 (trung bình 0,7 đợt/năm), mạnh dần vào tháng 10-11 và đạt đỉnh vào tháng 1 với 3,3 đợt, sau đó giảm dần và kết thúc bằng 0,6 đợt vào tháng 6.
Hậu quả xấu là gây ra gió mạnh, tăng áp suất, nhiệt độ thấp hơn, tăng mây che phủ và mưa. Với sự chuyển mùa cũng xảy ra các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như sấm sét, lốc xoáy, sấm sét, mưa đá.
Trời trở nên lạnh lẽo khác gió mùa Đông Bắc ở điểm nào?
Gió mùa Đông Bắc là một khối không khí lạnh thổi từ phía bắc vào trên mặt trận lạnh. Khi tới mùa gió lạnh về, thời tiết thay đổi rất rõ ràng, đặc biệt là khu vực miền Bắc Việt Nam. Ví dụ, nhiệt độ giảm mạnh, thời tiết mưa nhiều, sương mù, v.v.
Không khí lạnh tăng cường có nghĩa là các tỉnh Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ trước đây nằm trong một khối không khí lạnh này tăng cường và không khí khô. Do không có nền lạnh nên thời tiết ít thay đổi, không có mưa. Đôi khi không khí lạnh được tăng cường khiến mặt trời trở nên nóng hơn và khô hơn.
Đây là một khối không khí lạnh từ phía bắc tràn qua một mặt trận lạnh. Nếu có gió bấc xuất hiện thì thời tiết thay đổi rất rõ, ví dụ trời mưa, nhiệt độ giảm mạnh khi có đợt lạnh đi qua, phía nam có mưa vừa, mưa to và không khí lạnh.
Điều này khẳng định các tỉnh phía bắc và trung bắc bộ trước đây nằm trong khối không khí lạnh này đã tràn ngập không khí lạnh lục địa khô, không có phía trước rét nên thời tiết ít thay đổi, thậm chí không có mưa. Do không khí lạnh tăng cường nên nắng hơn, khô hơn, ấm hơn.
Sự khác biệt về điều kiện đôi khi gây nhầm lẫn ngay cả với những người chuyên nghiệp. Đợt không khí lạnh này không lạnh ngay ở vùng núi phía Bắc, trời chỉ rét về đêm và sáng sớm chứ không phải là một đợt rét đậm.
Cách bảo vệ bản thân khi xuất hiện gió mùa Đông Bắc
Trong những đêm ngày có gió mùa này, xuất hiện nhiều sự ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và giấc ngủ của người dân, đặc biệt là người già và trẻ em.
Làm ấm không gian sống
Mùa đông sắp đến kéo theo nhiều bệnh tật như viêm phổi, viêm họng, nên làm ấm nhà bằng cách đóng cửa, kéo rèm chống gió lạnh thổi vào, sử dụng lò nướng, máy sưởi, đèn. Tăng cường vận động: vận động để cơ thể sinh nhiệt và tạo cảm giác ấm áp, các bài tập đơn giản như đi bộ nhanh, bước dài, tập yoga là lựa chọn phù hợp.
Nạp đầy đủ các loại dinh dưỡng
Thức ăn là nguồn cung cấp năng lượng cần thiết để làm ấm cơ thể trong mùa đông. Một số loại gia vị như gừng, tỏi giúp thanh nhiệt cơ thể rất tốt. Mặc chồng nhiều lớp áo thay vì một lớp dày: mặc chồng là một cách giữ ấm rất hiệu quả.
Các bộ phận dễ bị nhiễm lạnh như cổ, tai, mũi, bàn tay, bàn chân cũng cần được giữ ấm ngâm. Vì vậy, bạn nên giữ ấm chân bằng cách ngâm chân vào nước ấm pha muối 10-15 phút.
Không tắm quá lâu, tắm muộn hoặc quá sớm: vào mùa đông, tắm quá muộn hoặc quá sớm đều nguy hiểm, thậm chí gây đột quỵ. Đó là lý do tại sao chúng ta phải tắm nước ấm trong phòng kín gió và không được phép tắm lâu.
Hạn chế ra ngoài khi nhiệt độ xuống thấp: Vào những ngày nhiệt độ xuống thấp, chúng ta phải hạn chế ra ngoài. Nếu phải ra ngoài trời lạnh, bạn nên mặc quần áo đủ ấm để bảo vệ các bộ phận bị nhiễm lạnh như gáy, cổ, tay, chân.
Tổng hợp thông tin dự báo về gió mùa Đông Bắc
Tùy vào tình hình thời tiết của Việt Nam vào từng thời điểm riêng biệt khác nhau, mà ta sẽ nhận được những thông báo khác nhau về tin dự báo thời tiết nói chung và về gió mùa Đông Bắc nói riêng.
Tin về loại gió bấc đông bắc và gió lạnh
Bức xạ giống như gió mùa Đông Bắc nêu trên, nhưng khi xuất hiện một đợt rét đậm, có khả năng nhiệt độ trung bình ngày giảm xuống dưới 15 độ (rét đậm, rét hại) ở vùng cửa sông và bắc Trung Bộ, và có khả năng kéo dài từ 2 ngày trở lên.
Tin không khí lạnh duy trì tiếp tục
Các tỉnh thuộc khu vực miền bắc có không khí lạnh, tuy nhiên hướng gió lại không thay đổi (vẫn là hướng Bắc), ở vùng biển ngoài khơi gió đã giảm xuống dưới cấp 5, gió trên vịnh Bắc Bộ (và ven biển Trung Bộ) gió giật cấp 6 và kéo dài hơn 6 giờ.
Gió mùa Đông Bắc – Gió lạnh tăng cường
Tin này đến trong bối cảnh không khí lạnh tăng cường nhưng có thể thấy nhiệt độ trung bình giảm xuống dưới 150C ở Đồng bằng và Trung du Bắc Bộ và có khả năng kéo dài 2 ngày trở lên.
Kết luận
Gió mùa Đông Bắc là một hiện tượng tự nhiên đặc trưng của Việt Nam, tuy vừa có mặt tốt và mặt hại, nhưng nếu học được các cách thích nghi và phòng tránh nguy hại của từng loại thời tiết thì con người vẫn luôn có thể phát triển tốt dù cho tình hình có khắc nghiệt như thế nào đi nữa.
